Günümüzde 2. el araç piyasasının aktifliği nedeniyle araç kilometre göstergesinin düşürülmesi ve bu suretle araç değerinin olduğundan yüksek gösterilmesi olaylarıyla çok sık karşılaşılmaktadır. Araç kilometre göstergesinin düşürülmesi kimi zaman araç motorunun yenilendiği gerekçesine dayanabileceği gibi kimi zaman da salt üçüncü kişiyi aldatma amacına da hizmet edebilir.
Önemle ifade edilmelidir ki, araç kilometre göstergesinin olduğundan düşük gösterecek şekilde ayarlanması, her ne gerekçeyle olursa olsun Türk Ceza Kanunu’nun 157. maddesi kapsamında dolandırıcılık suçunun oluşmasına sebebiyet verir. Bununla birlikte satılan araç, vaat edilen niteliklere sahip olmadığı için borçlar hukuku anlamında ayıplı ifa söz konusu olup, ayıplı ifadan kaynaklanan sorumluluklar doğacaktır.
Yazımızın devamında önce borçlar hukuku anlamında ayıplı ifanın sonuçlarını, ardından araç kilometre göstergesi düşürme suçunun sonuçlarını ve son olarak 2. el araç alıp satarken dikkat edilmesi gereken hususları anlatacağız.
Araç Kilometre Göstergesinin Düşürülmesi Nedeniyle Tazminat
Yukarıda ifade edildiği üzere, araç kilometre göstergesinin düşürülmesi borçlar hukuku anlamında ayıplı ifa olarak nitelendirilir. Ayıplı ifa, ifa konusu şeyin objektif veya sübjektif niteliklerinde var olan eksiklik olarak nitelendirilebilir. Bu anlamda ayıplı ifa, satılan şeye özgü niteliklerin olmaması şeklinde (örneğin araç km göstergesinin 5.000 km olduğu halde, esasında aracın 75.000 km çıkması) ortaya çıkabileceği gibi; objektif olarak satılan araçta var olduğu kabul edilen niteliklerin olmaması şeklinde de (örneğin satın alınan aracın sileceklerinin çalışmıyor olması) ortaya çıkabilir.
Satış sözleşmesinde ayıplı ifanın söz konusu olması halinde, alıcının birden fazla seçimlik hakkı bulunmaktadır. Bu seçimlik haklar;
- Aracın alıkonarak, bedel farkının talep edilmesi: Bu durumda bedel farkı, aracın ayıplı hali ile ayıpsız hali kıyaslanarak hesaplanır.
- Aracın iade edilerek, bedelinin istenmesi: Klasik sözleşmeden dönmedir. Bu nedenle alıcı hiçbir zarardan sorumlu tutulamaz. Ayrıca genel hükümler uyarınca alıcı, menfi zararlarının tazminini talep edilebilir.
- Aracın iade edilerek, ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesinin istenmesi: Bu hak bireysel satışlarda ve ikinci el araç satışlarında uygulaması yaygın olmayan bir haktır.
- Aracın onarılmasını isteme: Bu hakkın uygulaması da oldukça zordur.
Bu seçimlik haklardan birinin kullanılmasından sonra geri dönülmesi mümkün değildir. Ayrıca kanunda tanınan seçimlik hakların tamamı araç kilometre göstergesinin düşük gösterilmesinde her zaman uygulanabilir şeyler değildir. Bu nedenle somut olayın özelliklerine göre değerlendirme yapılmalıdır. Ancak her halde, usuli şartların sağlanması halinde ayıp oranında, araç bedelinde indirim yapılması istenebilir.
Araç kilometresinin düşürülmesi halinde istenen tazminat, kilometre göstergesinin düşürülmemiş başka bir araçla kıyaslanması halinde ortaya çıkan bedel farkından ibarettir. Bedel farkının belirlenmesi ise alanında uzman bilirkişi (genellikle makina mühendisi) tarafından yapılacak inceleme ile saptanır.
Araç KM Göstergesinin Düşük Çıkması Halinde İhtar Şartı
Araç KM göstergesinin düşük çıkması nedeniyle yukarıda anılan taleplerin ileri sürülebilmesi için, araç üzerindeki ayıbın derhal satıcıya bildirilmesi gerekir. Esasında bildirim için herhangi bir şekil şartı öngörülmüş değildir ancak noter aracılığıyla gönderilen ihtarname, ispat sorunlarının önüne geçebilecek niteliktedir.
Bununla birlikte, şayet aracın ayıplı olarak satılmasında, satıcı ağır kusurlu ise bildirimin süresinde yapılmadığı savunmasına dayanamaz. Örneğin satıcının, araç km göstergesinin düşürüldüğünü bildiği halde susması ve bu eksikliği alıcıya bildirmemesi ağır kusur olarak değerlendirilebilir.
Araç KM göstergesinin düşük çıkması nedeniyle açılan davalarda, davanın seyrini değiştiren unsur ayıbın süresinde bildirilip bildirilmediği hususudur. Kanunda anlaşılacağı üzere, ayıbın öğrenilir öğrenmez derhal bildirilmesi gerekmektedir. Araya süre girmesi, zımni olarak aracın ayıplı bir şekilde kabul edildiği anlamına gelir.
Hatırlatmak gerekir ki, araç kilometre göstergesinin düşürüldüğü satış anında bilinmiyor olmalıdır. Km göstergesinin düşük olduğu bilinerek alınan araç, bu şekilde kabul edilmiş sayılır ve ayıplı ifa hükümleri uygulanamaz.
Araç KM Göstergesinin Düşük Çıkması Davasında Zamanaşımı
Araç Km göstergesinin düşük çıkması nedeniyle açılacak davalar, satış gerçekleştikten sonra 2 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Ancak satıcı, satılanı devretmede ağır kusurlu ise 2 yıllık zamanaşımı süresinden faydalanması mümkün değildir.
Araç KM Göstergesinin Düşük Gösterilmesi Suç Mudur?
Kilometre göstergesi düşürülmüş aracın satılması, Yargıtay uygulaması gereği, TCK-m.157 anlamında dolandırıcılık suçunun oluşmasına sebebiyet verir. Dolandırıcılık, hileli davranışlarla bir başkasını aldatarak onu zarara uğratacak şekilde, kendisine veya bir başkasına menfaat sağlamak olarak tanımlanır. Kilometre göstergesi düşük aracın satılması da hileli davranış olarak değerlendirilmektedir.
Önemle ifade edilmelidir ki, araç kilometre göstergesinin bizzat düşürülüp düşürülmemesi suçun oluşması açısından önem arz etmez. Aracın bu özelliğinin bilinerek ve karşı tarafa bildirilmeden satış işleminin gerçekleşmesi, dolandırıcılık suçunun oluşması için yeterlidir.
Araç Kilometre Göstergesinin Düşürülmesi Suçu Cezası Nedir?
Araç kilometre göstergesinin düşürülmesi nedeniyle, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasına hükmedilmektedir. Önemle ifade edilmelidir ki, araç kilometre göstergesinin düşürülmesi nitelikli haller kapsamına girerse, verilecek ceza daha fazladır. Nitelikli hallerden en çok öne çıkanları ise dolandırıcılık suçunun;
- Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,
- Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,
işlenmesidir. Söz konusu durumların varlığı halinde verilecek ceza 3 yıldan 10 yıla kadar hapis ve 5 bin güne kadar adli para cezasıdır. Bu kapsamda örneğin galericilik işiyle uğraşan birisinin, kilometre göstergesi düşürülmüş bir ikinci el aracı satarak dolandırıcılık suçunu işlemesi halinde, nitelikli hal kapsamına girip cezası artırılarak uygulanacaktır.
Kilometresi Düşürülmüş Araç Alıp-Satarken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Alıcılar yönünden, bir aracın kilometre göstergesinin düşürülüp düşürülmediği hususunda çeşitli yerlerden sorgulama yapılması mümkündür. Reklam yasağı gereği, ilgili firmalar hakkında bilgi vermemiz mümkün değildir.
Araç satışında ise şayet sonradan herhangi bir ceza davası yahut tazminat davasıyla karşı karşıya kalmamak için araç kilometre göstergesinin düşürüldüğü mutlaka alıcıya bildirilmelidir. Bu bildirim noter nezdinde yapılacak satış sözleşmesine mutlaka yazılmalı, alıcının aracı bu özelliklerini bilerek ve isteyerek satış sözleşmesine taraf olduğu belgelenmelidir.
Sonuç
Km göstergesi düşürülmüş araç satışı, hem alıcı hem de satıcı için hukuki riskler barındıran hukuki işlemlerdendir. Özellikle km göstergesi düşürülmüş araç satan kişiler, hem hukuki olarak hem de cezai olarak ağır tehdit altında kalabilir. Zira kilometre göstergesi düşürülmüş aracın satılması dolandırıcılık ve hatta nitelikli dolandırıcılık suçunun oluşmasına sebebiyet verebilir.
Av. Mücahit KAYNARCA