Genel af, Türk Ceza Kanunu’nda yapılan tanımıyla; hükmolunan cezaları bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran, kamu davasının düşmesi sonucunu doğuran yasama faaliyetidir. Affın bir diğer türü olan Özel Af’da ise ceza mahkumiyetinin tüm sonuçları ortadan kalkmaz ancak af kapsamına alınan suçların infaz usullerinde hükümlü lehine kimi değişiklikler yapılır.
Genel affın çıkarılmasıyla birlikte, infazı tamamlanmış suçların adli sicil kaydından ve arşivden silinmesi de gündeme gelir. Mahkumiyette belirtilen hak yoksunlukları hükümlüye iade edilir. Hükümlünün, hükümlülük sıfatı sona erer. Eski hükümlülerin de aynı şekilde eski hükümlülük sıfatı sona erer.
Türkiye’de zaman zaman genel af tartışmaları gündeme gelse de en son 2000 yılında genel af çıkarılmış, takip eden yıllarda ise özel af niteliğinde olabilecek ceza infaz düzenlemeleri yapılmıştır.
1. GENEL AF HANGİ SUÇLARI KAPSAR?
Genel affın hangi suçları kapsayacağı hususu tamamıyla yasama organının takdirindedir. Yargılama makamlarının genel af konusunda çıkarılan kanun üzerinde herhangi bir takdir yetkisi bulunmamaktadır. Bu nedenle genel affın hangi suçları kapsayacağı sorusunun en doğru cevabını, çıkarılacak kanundan anlaşılabilecektir.
2. GENEL AF KAPSAMI DIŞINDA TUTULAN SUÇLAR NELERDİR?
Genel affın kapsamı dışında tutulacak suçlar yine TBMM’nin takdirindedir. Ancak Anayasa’nın 169. maddesi ile ormanlar hakkında işlenen suçlar için genel af çıkarılamayacağı düzenleme altına alınmıştır. Dolayısıyla günümüz itibariyle, ormanlara karşı işlenen suçlar haricindeki bütün suçlar için genel af çıkarılabilir. Ancak özel aflardan anlaşıldığı kadarıyla TBMM, cinsel suçlar ve uyuşturucu ticareti gibi bazı suç türlerini afdan muaf tutmaktadır.
3. GENEL AF NE ZAMAN ÇIKACAK?
Genel affın ne zaman çıkacağı konusunda hiçbir zaman net bir şey söylenemez. Genel affın çıkması önceden belirlenebilir değildir. Ancak medyada 2025 yılı içerisinde genel af çıkarılacağı söylentileri bulunmaktadır. Yetkili merciiler tarafından herhangi bir açıklama yapılmadan, söylentilere itibar edilmesi doğru değildir.
4. TÜRKİYE’DE GENEL AF EN SON NE ZAMAN ÇIKARILDI?
Türkiye’de en son 22 Aralık 2000 tarihinde, kamuoyunda “Rahşan Affı” olarak bilinen genel af çıkarılmıştır. Rahşan Affıyla birlikte ceza mahkumiyetinin sonuçları ortadan kaldırılmıştır. 23 Nisan 1999 tarihinden önce işlenen suçlar affın konusu olmuştur. Terör, uyuşturucu ticareti, çete suçları, cinsel suçlar ve çocuk istismarına ilişkin suçlar af kapsamı dışında bırakılmıştır.
5. GENEL AF İLE ÖZEL AF ARASINDAKİ FARKLAR
Genel af, ceza sorumluluğunun sonuçlarını ortadan kaldırırken; özel af ceza infazına ilişkin düzenlemelerden oluşur. Buna göre genel afla birlikte, ceza mahkumiyetinden doğan tüm sonuçlar ortadan kalkar. Özel afda ise ceza mahkumiyetinin sonuçları devam eder ancak bu sonuçlar hükümlü için hafifletilir. Örneğin koşullu salıverme süresinin kısaltılması, özel af olarak nitelendirilebilir. Unutulmamalıdır ki, genel af geçmişe yönelik sonuç doğurmaz. Yani hükümlü, mahkum olduğu sürelerin tazminini talep edemez.
Av. Mücahit Kaynarca