ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI
Mülkiyet, bir şeye sahip olmayı ifade eder. Mülkiyet hakkı ise sahip olunan şey üzerinde tasarruf edebilme ve hakimiyeti altına alma yetisidir. Bu hak yasalarla koruma altına alınırken bir yandan da sınırlandırılır.
Gerek taşınırlarda gerek taşınmazlarda mülkiyet birlikte kurulabilir. Biz bu yazımızda ortaklığın giderilmesi davasını daha yakından hukuki olarak ele alacağız.
PAYLI MÜLKİYET NEDİR?
Paylı mülkiyet, birden fazla kişinin, bölünmemiş olan şey üzerinde (örneğin bir taşınmaz üzerinde) belli paylarda mülkiyet hakkının olmasıdır.
Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahiptir. Bu anlamda kendi payını devredebilir, rehnedebilir ve alacaklıları tarafından bu pay üzerine haciz konulabilir.
ELBİRLİĞİ İLE MÜLKİYET NEDİR?
Elbirliği ile mülkiyet, birden fazla kişinin tek bir pay üzerinde malik olmasıdır. Bu mülkiyet çeşidinde maliklerin belirli bir payı yoktur. Elbirliği ile mülkiyetin doğması kanundan, sözleşmeden, miras şirket veya adi ortaklık gibi ilişkilerden kaynaklanır.
Örneğin uygulamada en çok rastlanan elbirliği ile mülkiyetin olduğu hallerden miras şirketidir. Miras bırakan öldükten sonra mirasçılarının miras bırakanın malları üzerindeki mülkiyet hakkı elbirliği ile mülkiyettir.
Sözleşmeden kaynaklanan elbirliği ile mülkiyetin varlığı en çok adi ortaklıkta karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, adi ortaklığı diğer şirket türlerinden ayırmaktadır.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NEDİR?
Ortaklığın giderilmesi (paylaşma) davası, tapuya kayıtlı taşınmazlar, taşınırlar ile bağımsız ve sürekli hakları konu edinen bir dava türüdür. Bu dava ile mevcut ortak mülkiyetin giderilerek kişisel mülkiyete geçiş amaçlanır.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASININ AÇILAMAYACAĞI DURUMLAR
Önemle belirtmek gerekir ki para bölünebilen bir şey olduğu için para nedeniyle ortaklığın giderilmesi davası açılamaz. Doğrudan alacak davası açarak da paradan pay talep edilebilir. Bununla birlikte aşağıda yazılı kimi haller için ortaklığın giderilmesi davası açılması mümkün değildir.
- Ağaçlar
- Tapuya kayıtlı olmayan taşınmazlar
- Gecekondular
- Değerinde önemli derecede azalma olması nedeniyle bölünemeyecek tereke malları
- Türk Medeni Kanunu madde 653 uyarınca özel eşyalar
- Miras bırakanın mirasçılarından alacakları varsa
- Aile konutu şerhi varsa
- Aynı konuda kesin hüküm varsa
- Mirasçılar arasında miras taksim sözleşmesi yapılmışsa
Ortaklığın giderilmesi davası bazı özel haller istisna olmak kaydıyla genel olarak her zaman açılabilen davalardır. Ancak Türk Medeni Kanunu, ortaklığın giderilmesi davasının açılma zamanı ile ilgili birtakım sınırlamalar getirmiştir. Bunlar;
- Hukuki bir işlem nedeniyle paylı mülkiyet devam ettirilmesi gerekiyorsa
- Paylı mülkiyet belirli bir amaca özgülenmiş olması nedeniyle ortaklığın devam ettirilmesi gereken haller
- Uygun olmayan zamanlar (Örneğin tarlanın tam hasat vaktinde ortaklığın giderilmesi davası açılması iyiniyetli olmaz, bununla birlikte ekonomik durgunluk zamanında malın değerinden düşük bir bedelle satılma riski var ise ortaklığın giderilmesi davası açılamaz.)
şeklinde sıralanabilir. Anılan hallerde dava açılır ise davanın reddine karar verilir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINI AÇABİLME ŞARTLARI NELERDİR?
Ortaklığın giderilmesi davası açabilmek için:
- Ortaklığı giderilmek istenen şey üzerinde elbirliği ile veya paylı mülkiyet söz konusu olmalıdır.
- Davada mecburi dava arkadaşlığı olduğundan davayı açan kişi tüm ortakları davaya dahil etmelidir.
- Mal bilgileri eksiksiz ve açık şekilde belirtilmelidir.
- Davacının, ortaklığın giderilmesi istenen mal üzerindeki elbirliği veya paylı mülkiyet ile ortak olduğunu gösteren bir belge sunmalıdır.
Tüm bunlara ek olarak davacı, ortaklığın giderilmesinin aynen taksim mi yoksa satış suretiyle mi giderilmesi gerektiğini açıkça belirtmelidir. Aksi takdirde tahkikat aşamasının ne şekilde ilerleyeceği belirsiz olacaktır.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINI KİMLER AÇABİLİR?
Bir elbirliği ile mülkiyet veya paylı mülkiyet ortaklığının bulunduğu hallerde her bir ortağın/paydaşın ortaklığın giderilmesi davası açması mümkündür. Bu bakımdan var olan ortaklığın türünün elbirliği ile veya paylı mülkiyet olması önemli değildir. Tek koşul ortak olmaktır.
Ortakların gerçek kişiler olabileceği gibi tüzel kişiler de olması mümkündür. Tüzel kişilerin de ortaklığın giderilmesi davası açabilmesi mümkündür.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?
Ortaklığın giderilmesi davası açmak isteyen davacı, söz konusu davayı tek başına açmışsa kendisi dışındaki diğer ortaklara karşı açar.
Birden fazla ortak birlikte ortaklığın giderilmesi davası açmak istiyorsa, kendileri dışındaki diğer ortaklara karşı ortaklığın giderilmesi davası açabilirler.
Tüm bunlara ek olarak ifade etmeliyiz ki, ortaklardan biri veya birkaçı ölmüşse, mirasçılık belgesi alındıktan sonra ölen ortağın mirasçıları davaya dahil etmek gerekir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINI MİRASÇILAR AÇABİLİR Mİ?
Ortaklığın giderilmesi davasının mirasçılar tarafından açılması mümkündür. Bu hallerde mirasçılar, miras bırakanın terekesinde bulunan ortak olduğu mallar için tüm diğer mirasçılara karşı açabilir. Diğer mirasçılar davaya mutlaka dahil edilmelidir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI ZAMANAŞIMI
Ortaklığın giderilmesi davasında kanunda herhangi bir zamanaşımı süresi öngörülmemiş olup uygun şartların varlığı halinde her zaman açılabilecek bir davadır. Ancak ortaklığın giderilmesine ilişkin mahkeme ilamının, kesinleştiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi içerisinde icra edilmesi gerektiği ifade edilmektedir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİNE NASIL KARAR VERİLİR?
Ortaklığın giderilmesi davasında basit yargılama usulü uygulanır. Bu nedenle adli tatilde de görülebilen bir davadır.
Dava konusu ile alakalı bir işlem yapılmadan önce kararın kesinleşmesi gerekir. Mahkeme, bu dava sonunda aynen taksim yoluyla veya satış yoluyla ortaklığın giderilmesine karar verebilir. Bununla birlikte ortaklardan biri satış yolu yerine aynen taksim yoluyla ortaklığın giderilmesini talep ederse mahkeme aynen taksimin mümkün olmasını araştırır.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINDA DAVACI FERAGAT EDEBİLİR Mİ?
Ortaklığın giderilmesi davasında davayı açan ortağın davadan feragat edebilmesi mümkündür. Ancak açılan davayı devam ettirmek isteyen bir ortak varsa dava devam edecektir. Şayet diğer taraflar (ortaklar) davaya devam etmek istemezlerse, feragat hükümlerine göre davanın reddine karar verilir.
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI ve İNTİFA HAKKI
Ortaklığın giderilmesi davasına konu olan şey üzerinde ortaklardan biri kendi payı üzerinde intifa hakkı kurmuş olabilir. Bu durumu diğer ortaklara bildirmesi gerekir. Bu bildirimden sonra diğer ortaklar 3 ay içinde paylaşım talebinde bulunursa, satış yoluyla ortaklık giderilmesine karar verilirse, intifa hakkı kuran ortağın payı olan bedel üzerinde intifa hakkı devam eder.
ORTAKLIĞIN AYNEN TAKSİM YOLUYLA GİDERİLMESİ
Ortaklığın giderilmesi davası sonucu mahkemenin vereceği paylaşma yollarından biridir. Dava konusu mal üzerinde her bir ortağa belli bir kısmın verilmesidir. Örneğin 5 konut ve 5 ortak varsa her bir ortağa bir konut pay olarak düşecektir.
Aynen taksim kararı verilebilmesi için;
- Ortaklardan birinin aynen taksim yoluyla paylaşımı talep etmesi gerekir.
- Söz konusu malın aynen taksime uygun olduğu hususu dair bilirkişi raporu ile saptanmalıdır.
- Aynen taksim ile paylaşım söz konusu olduğunda malın değerinde ciddi bir azalma olmaması gerekir. Bununla birlikte ciddi bir değer azalması olmasına rağmen tüm ortaklar bu durumu kabul ediyorsa aynen taksim yoluyla paylaşıma gidilebilir.
ORTAKLIĞIN SATIŞ YOLUYLA GİDERİLMESİ
Kural olarak ortaklığın giderilmesi satış yoluyla sağlanır. Ortaklardan kimsenin aynen taksim talebinin bulunmaması veya söz konusu mal bölündüğünde ciddi bir değer azalışı olacaksa satış yoluna başvurulur.
Ortaklığın satış yoluyla giderilmesi kararı kesinleştikten sonra mal için bir kıymet takdiri yapılıp satışı İcra İflas Kanunu hükümleri kapsamında gerçekleştirilir.
ALACAKLININ BORÇLU YERİNE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI AÇMASI
Bir ilişkiden doğan alacağı nedeniyle alacaklı, elbirliği ile mülkiyet ortağı olan borçlusundan İcra İflas Kanunu madde 121 kapsamında alacağı yetki belgesi ile söz konusu ortaklığın giderilmesi adına dava açabilir.
Alacaklının borçlu adına ortaklığın giderilmesi davası açabilmesi için kural olarak ortaklığın elbirliği mülkiyet olması gerekir. Nitekim Yargıtay da bir kararında bu durumu açıklamıştır. (Yargıtay, 2016/2794 E., 2018/6725 K., 14.HD, 15.10.2018)
ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NEREDE AÇILIR?
Ortaklığın giderilmesi davalarında görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Taşınmaza ilişkin dava açılacaksa taşınmazın bulunduğu yer Sulh Hukuk Mahkemeleri yetkilidir.
SONUÇ
Ortaklığın giderilmesi davası, elbirliği ile mülkiyet veya paylı mülkiyet ortaklığından bireysel mülkiyete geçmek isteyen ortağın bu kapsamdaki haklarını korumak adına var olan bir davadır. Ekonomik riskler nedeniyle malın değerinden düşük bir meblağa satılması ve tarafların zarara uğraması söz konusu olabilir. Mutlaka bir avukat aracılığıyla takip edilerek yaşanabilecek olası hak kayıplarının önüne geçilir.
Stj. Av. Gülce Erce & Av. Mücahit Kaynarca