Merkezi Ortak Sınavların ve Mülakatların İptali Davaları

Ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığınca yahut Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi tarafından çeşitli kurumlara veya okullara öğrenci seçmek üzere merkezi sınavlar yapılmaktadır. Söz konusu sınavların amacı, başarılı insanları diğerlerinden ayırarak, liyakat esasına uygun bir atama/ yerleştirme yapmaktır. Ancak son günlerde özellikle 2022 KPSS sınavında soruların hukuka aykırı olarak ele geçirildiği iddiaları karşısında sınavın geçerliliği ve hukuka uygunluğu tartışmalı hale gelmiş, KPSS’nin iptali konusunda yaşanan tartışmalardan sonra, 2022 yılı KPSS sınavı iptal edilmiştir.

KPSS, ALES, TYT, AYT, DGS, YDS, Adli-idari Yargı Sınavları, Kaymakamlık Sınavları gibi ÖSYM tarafından hazırlanan bütün sınavlar, bununla birlikte Milli Eğitim Bakanlığınca yapılan bütün merkezi ortak sınavlar; İYUK’un 20/B. maddesi gereği ayrı bir yargılama usulüne tabidir.

Biz bu yazımızda ÖSYM ve MEB tarafından yapılan merkezi ortak sınavların iptali davalarını ve yine farklı kurumlarca yapılan yazılı ve sözlü sınavların (mülakat) iptali davalarını açıklayacağız.

1. ÖSYM ve MEB Tarafından Yapılan Merkezi Sınavların İptali Davaları

Yukarıda ifade edildiği üzere ÖSYM ve MEB tarafından yapılan sınavların iptali için ayrı bir hukuki süreç öngörülmüş, yargılama usulleri farkı kurallara tabi tutulmuştur. Yazımızın bu bölümünde özel yargılama usulüne tabi davaları anlatacağız.

KPSS ve Diğer Ortak Sınavların İptali Davalarını Kimler Açabilir?

KPSS ve ortak sınavların iptali davalarını ancak İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesi gereği, sınav nedeniyle menfaati ihlal edilenler açabilir. Bu kapsamda kişinin doğrudan zarara uğradığının ispatı şartı aranmaz. Özetle iptali istenen sınava giren, sınava başvuran herkesin iptal davası açabilmesinin önünde hiçbir engel yoktur.

Sınav Sonuçlarının İptali İçin Dava Açmak Mümkün Müdür?

Önemle ifade edilmelidir ki, ortak sınavlara ilişkin iptal davaları bütün idari işlemler yönünden ayrı ayrı açılabilir. Örneğin sınav içeriğine yönelik iptal davası ayrı olarak, sınav sonucuna ilişkin iptal davasının ayrı olarak açılmasının önünde hiçbir engel yoktur. Dava açma süreleri de hiç şüphesiz, her idari işlem için ayrı ayrı işleyecektir.

KPSS ve Diğer Ortak Sınavların İptali Davası Dava Açma Süresi Nedir?

İdari Yargılama Usul Kanunu, diğer idari işlemlerden ayrı olarak, ÖSYM sınavları ve diğer merkezi sınavlara yönelik iptal davalarının açılmasını farklı kurallara bağlı tutmuştur. Bunlardan en önemlisi de dava açma süresidir. Merkezi ortak sınavlara ilişkin dava açma süresi idari işlemin tesis edildiği tarihten itibaren 10 gündür. Ayrıca söz konusu davaların yürütülme süresi da oldukça kısadır. Dosyanın tekemmül ettiği tarihten(idarece savunma dilekçesinin verildiği tarihten) itibaren 15 gün içerisinde hüküm verilmesi gerekmektedir.

Merkezi Ortak Sınavların İptaline İlişkin Davalarda Yürütmenin Durdurulması Mümkün Müdür?

Merkezi sınavlara karşı açılan iptal davalarında yürütmenin durdurulması kararı oldukça önemlidir. Zira hukuka aykırı bir şekilde tesis edilen idari işlem, hak kaybına uğrayanlar açısından geri dönülmesi zor zararlara sebebiyet verebilir. Bunun önüne geçmek adına dava açılırken yürütmenin durdurulması talebinde bulunulabilir. Yürütme durdurulması kararlarına ise itiraz edilemez.

2. Mülakat ve Diğer Sınavların İptali

Kanunda yalnızca ÖSYM ve MEB tarafından yapılan merkezi sınavların iptali için ayrı yargılama usulü öngörüldüğü için kamu kurumlarınca yapılan tüm sınav ve mülakatlar genel hükümlere göre iptal davasına konu olacaktır. Bu bağlamda dava açma süreleri, davanın sonuçlanma süresi ve davanın etkisi gibi hususlarda farklılıklar ortaya çıkar.

Mülakat ve Sınavların İptali Davalarını Kimler Açabilir?

Kamu kurumları tarafından yapılan sınavların iptali için idari işlemin iptali davası açılacağından, İYUK-m.2 gereği, sınav nedeniyle menfaatleri ihlal edilen herkesin dava açması mümkündür. Dolayısıyla sınavlara giren kişilerin dava açması mümkündür.

Sınavların İptali İçin Dava Açma Süresi Nedir?

Mülakat ve sınavların iptali için dava açma süresi idari işlemin tebliğinden itibaren 60 gündür. Dava açma süresinin başlangıç tarihi sınavın yapıldığı tarih yahut sonuçların açıklandığı tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır.

Sözlü Mülakatlar İçin İptal Davası Açma Gerekçeleri Nelerdir?

Sözlü mülakatlar, nitelikleri gereği denetlenebilmesi en zor olan ve komisyon üyelerinin şahsi takdirine bırakılan sınavlar olduğu için hukuka aykırı yapıldığının ispatı oldukça zordur. Aşağıda saydığımız kimi hususlardan birine dayanarak sözlü mülakat sınavının iptali talep edilebilir:

-Adayın Bilgi ve Deneyiminin Objektif Kriterlerle Ölçülmemesi: Her ne kadar mülakatlar genel olarak komisyon üyelerinin takdirine bağlı ilerleyen eleme yöntemi olsa da; komisyon üyelerinin puanlamada esas aldıkları kriterlerin objektif olması şarttır. Kriterlerin objektif olup olmadığı ise komisyon üyelerince verilen puanların gerekçelendirilmesine göre belirlenebilir.

-Adayın Verdiği Cevapların Mülakat Tutanağında Yer Almaması: Mülakatlarda eleme usulünün objektif kriterlere göre belirlenip belirlenmediği mülakat tutanaklarına göre saptanmaktadır. Mülakat tutanaklarında adayın hangi soruya ne şekilde cevap verdiği ve komisyon üyelerinin bu cevaplara karşılık kaç puan verdiğinin belirlenebilir olması gerekir.

-Sınav Komisyonunun Mevzuata Aykırı Teşekkül Etmesi: Mülakatların yapılma usulü, komisyonun kaç kişiden ve kimlerden oluşacağı yönetmeliklerle belirlenir. Mülakat komisyonlarının yönetmeliğe uygun teşekkül etmemesi hiç şüphesiz iptal davasına konu olabilir.

-Mülakatın Yargı Denetimine Uygun Şekilde Gerçekleştirilmemesi: İdari işlemler niteliği gereği yargı denetimine açık olup, yargı makamlarınca denetlenebilir düzeyde olmalıdır. Bu nedenle yapılan mülakatların mutlaka belgelendirilmesi ve mülakat esnasında yaşananların kayıt altına alınması gerekmektedir. Aksi takdirde sözlü mülakatın hukuka aykırılığı söz konusu olur.

-Mülakat Eşitlik İlkesine Aykırı Olamaz: Mülakatın bütün adaylara eşit seviyelerde gerçekleştirilmesi gerekir. Adaylar arasında anayasanın eşitlik ilkesine aykırı işlem tesis edildiğinin saptanması halinde mülakatın iptali söz konusu olur.

Özetle sözlü mülakatların güvenilirliği, denetlenebilirliği ve objektif ölçme kriterlerine uygun olarak yapılıp yapılmadığı genel olarak iptal davasının konusunu oluşturabilir. Bu kapsamda her şeyden önce, sözlü mülakatların denetlenebilir olması gerekir. Anılan nedenlerle birlikte, somut olayın özelliklerine göre özel mevzuat hükümlerine aykırılık söz konusu olması halinde de iptal davası açılabilir.

Mülakatın İptali Halinde Ne Olur?

Mülakat veya diğer sınavların iptali halinde sınav aday açısından yenilenir. Yapılacak yeni sınavın hukuka uygun olması elzemdir.

Sonuç

İfade edildiği üzere kimi zaman kimi sınav ve mülakatların hukuka aykırı bir şekilde gerçekleştirildiği iddiaları gündeme gelmektedir. Söz konusu iddialar karşısında mutlaka 10 günlük ve 60 günlük dava açma sürelerine riayet edilerek dava açılması gerekir. Dava açılırken, sınavın veya mülakatın hukuka aykırı olduğunu gösteren iddia ve delillerin tam olarak gösterilmesi gerekir.

Av. Mücahit KAYNARCA